IT-Economie in 2003: meer dan tarieven staan onder druk

of: hoe krijg je gratis IT-lessen in 2003?

Deze column gaat over uitwassen in de wereld van IT-opleidingen. Er wordt door instituten op arrogante wijze misbruik gemaakt van de krappe markt voor freelance docenten. Tijd om hierover de bel te luiden.

In IT-land hebben we vakbladen, waar nooit iets over de arrogantie van instituten staat. Af en toe een opiniërend stuk over het lage rendement van IT-projecten, smaakvol afgewisseld met blijde verhalen over de arbeidsproductiviteit, die nergens zo hoog is als bij de IT-bedrijven. Maar dat bedrijven eerlijk en fatsoenlijk met freelancers om moeten gaan, daar hoor je weinig over. Misschien, omdat IT-ers altijd eerlijk zijn?

Volgens sommigen is het nut van de economische neergang dat lucht verdwijnt en, happend naar adem, echte kwaliteit boven komt drijven. "Voor goede mensen wordt nog altijd goed betaald", aldus een bijdrage aan de discussiegroep nl.markt.freelance. Het kaf wordt van het koren gescheiden: zo wordt de markt juist gezonder!

Dat de tarieven over het algemeen toch wel onder druk staan, is duidelijk. Zelfs voor kwalitatief goede mensen. Er staat echter meer onder druk dan alleen de tarieven.

Zo hoor ik van collega's steeds vaker verhalen over eindklanten die, als er ook maar iets op de prestatie lijkt aan te merken, betaling achterwege laten. Bijvoorbeeld een docent Office die het halve land doorkruiste (geen reiskostenvergoeding), binnen een weekend paraat moest staan en op het laatste nippertje met veel moeite het juiste materiaal wist te verkrijgen, naar eer en geweten een goede cursus gaf, maar op het eind van een paar dagen les een negatieve evaluatie van de deelnemers kreeg en vervolgens naar zijn centen kon fluiten. Geen discussie, geen nader onderzoek naar oorzaken. "Kan dat dan zomaar?" zult u nu wel vragen.

Er is sprake van een kettingreactie: omdat mijn collega werkt als zelfstandige, via een tussenbureau, is hij afhankelijk van wat dat tussenbureau onderneemt. Als dat bureau geen incassomaatregel neemt, meent het dat het de docent ook niet hoeft te betalen. De reden dat het bureau geen incassomaatregel neemt is, omdat de eindklant (het opleidingsinstituut dat betalende cursisten bedient) anders alle lopende en toekomstige opdrachten in zal trekken. Want daarmee wordt meteen gedreigd. "Voor jullie heb ik zo vijf anderen". Op zijn beurt zal de eindklant een soortgelijk verhaal houden over de cursisten: als die niet meteen op hun woord worden geloofd, lopen ze weg. Dan zeggen ze, "voor jullie vijf andere instituten, die waarschijnlijk nog goedkoper zijn ook". (Als ze het zelf niet zeggen, zegt hun bedrijf het wel.)

Als de docent toch incassomaatregelen neemt t.a.v de bemiddelaar, loopt hij kans van dat bureau op dezelfde manier nooit meer een opdracht te krijgen. Hier is dus feitelijk sprake van een lange keten van chantage!

Als zoiets een keer voorkomt is het onwenselijk, maar de zaken gaan voor, denk je dan nog (misschien niet terecht). Nu het vaker voorkomt wordt de toestand eigenlijk onhoudbaar. De positie van freelance docenten is onaanvaardbaar kwetsbaar geworden. Want je hoort het nu van alle kanten, het gebeurt steeds vaker.

Omdat dit steeds vaker voorkomt heb ik gemeend, eens aan de bel te trekken. Dat de tarieven onder druk staan, hoor je mij niet over klagen. Dat elementaire vormen van fatsoen worden afgeschaft, daar heb ik zo zoetjes aan wel ernstige bezwaren tegen.

Een bevriend jurist zei mij over deze zaken, nergens anders dan in IT-land maak je dat mee. Dat mensen zaken doen: een bedrijf (bureau, of freelancer) voert een opdracht naar behoren uit, maar de eindklant is om een of andere reden ontevreden en vervolgens wordt er gewoon, zonder meer niet betaald. In de rest van de maatschappij is dat ondenkbaar.

Het voert intussen al tot excessen zoals: cursisten vertellen elkaar dat cursussen Office en programmeren tegenwoordig gratis zijn: je hoeft maar in de evaluatie te vermelden dat je de vakkennis van de docent onvoldoende vind, en voila. Zegt het voort!

Als we doorgaan mooi weer te spelen en alles maar te accepteren, is de markt straks niet alleen langdurig bedorven, maar is zelfs het rechtsgevoel aangetast. Dan is niet zozeer een gesaneerde markt, maar een ernstig zieke maatschappij te verwachten. Hier staat meer op het spel dan alleen de economie.

januari 2003